Śmierć osób bliskich zawsze jest bardzo trudnym momentem w życiu członków rodziny, nie tylko w zakresie emocjonalnym, niestety często również wiąże się z gwałtownym pogorszeniem stopy życiowej osób najbliższych zmarłemu. Należy zatem pamiętać, że członkom rodziny przysługuje szereg uprawnień i świadczeń, zwłaszcza ze strony Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, o które to uprawnione osoby mogą się ubiegać.
W niniejszym artykule uwaga zostanie skupiona na świadczeniach, które można uzyskać z ZUS. Informacyjnie wskazujemy jednak, że analogiczne świadczenia można uzyskać w ramach KRUS.
ZASIŁEK POGRZEBOWY. Zasiłek przysługuje: członkowi rodziny, pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, osobie obcej, jeżeli pokryli koszty pogrzebu. Uprawnionymi przy przyznawaniu zasiłku są członkowie rodziny: małżonek (wdowa i wdowiec) – także pozostający w separacji orzeczonej wyrokiem sądu, rodzice, ojczym, macocha oraz osoba przysposabiająca, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione, dzieci przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, rodzeństwo, dziadkowie, wnuki, osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.
Zasiłek pogrzebowy przysługuje po śmierci: 1. osoby, która ma przyznaną emeryturę lub rentę, 2. osoby, która ma przyznaną emeryturę pomostową, 3. osoby, która jest ubezpieczona w ZUS, 4. osoby, która ma przyznane nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, 5. osoby, która zmarła w czasie pobierania zasiłku chorobowego albo świadczenia rehabilitacyjnego po ustaniu ubezpieczenia, 6. osoby, która w dniu śmierci nie miała przyznanej emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania, 7. cywilnej niewidomej ofiary działań wojennych, która pobierała świadczenie pieniężne, 8. osoby, która pobierała świadczenie przedemerytalne lub zasiłek przedemerytalny, 9. osoby, która pobierała rentę socjalną, 10. osoby, która zmarła wskutek wypadku lub choroby zawodowej powstałych w szczególnych okolicznościach, 11. osoby, która pobierała rentę z tytułu wypadku lub choroby zawodowej powstałych w szczególnych okolicznościach, 12. członka rodziny osoby wymienionej w punktach 1–4, 8 i 11.
Należy pamiętać, że zasiłek pogrzebowy przysługuje tylko z jednego tytułu. Wysokość zasiłku pogrzebowego wynosi w przypadku członka rodziny –4000 zł, niezależnie od kwoty poniesionych kosztów pogrzebu. W odniesieniu do osoby obcej lub pracodawcy, domu pomocy społecznej, gminy, powiatu, osoby prawnej kościoła lub związku wyznaniowego do wysokości poniesionych kosztów, ale nie więcej niż 4000 zł. W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez więcej niż jedną osobę lub podmiot, zasiłek pogrzebowy ulega podziałowi między te osoby lub podmioty – proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu.
Zasiłek pogrzebowy można uzyskać z ZUS, w tym celu należy złożyć stosowne dokumenty. Są to: – wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego, – akt zgonu członka rodziny, – rachunki potwierdzające koszty pogrzebu, – dokumenty potwierdzające pokrewieństwo z osobą zmarłą, – zaświadczenie mówiące o tym, że osoba zmarła była ubezpieczona. Ten wniosek należy złożyć w ciągu 12 miesięcy od śmierci osoby bliskiej. Jeżeli jest to niemożliwe, uprawniony może ubiegać się o świadczenia, ale musi dołączyć do wniosku dokumenty potwierdzające, że jego złożenie wcześniej nie było wykonalne.
RENTA RODZINNA. Do otrzymania tego świadczenia mają prawo członkowie rodziny osoby, która w chwili śmierci: miała ustalone prawo do emerytury, albo spełniała warunki do jej uzyskania, miała ustalone prawo do emerytury pomostowej, miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, albo spełniała warunki do jej uzyskania, pobierała zasiłek przedemerytalny, pobierała świadczenie przedemerytalne, pobierała nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.
Do otrzymania renty rodzinnej uprawnionymi są: 1. Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione: • do ukończenia 16 lat; • jeśli się uczą – do ukończenia 25 lat (jeżeli dziecko ukończyło 25 lat na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty przedłużamy do zakończenia tego roku studiów); • bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 lat lub w przypadku kontynuowania nauki w szkole przed ukończeniem 25 lat. 2. Wnuki i rodzeństwo – przyjęte co najmniej na rok przed śmiercią na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności. 3. Inne dzieci – przyjęte co najmniej na rok przed śmiercią na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, z wyjątkiem dzieci które były wychowywane i utrzymywane w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka. 4. Małżonek (wdowa lub wdowiec), który do dnia śmierci pozostawał we wspólności małżeńskiej, jeżeli: • w chwili śmierci małżonka miał skończone 50 lat lub był niezdolny do pracy; albo • wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku, które nie ukończyło 16 lat, a jeśli uczy się w szkole – 18 lat; • sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej; • ukończył 50 lat lub stał się niezdolny do pracy już po śmierci współmałżonka, lecz nie później niż 5 lat od jego śmierci albo od zaprzestania wychowywania dzieci.
Owdowiała osoba, która nie spełnia tych warunków i nie ma źródła utrzymania, ma prawo do renty rodzinnej przez rok od śmierci współmałżonka lub przez okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu kwalifikującym do wykonywania pracy zarobkowej – nie dłużej niż przez 2 lata od śmierci współmałżonka. Małżonka lub małżonek rozwiedziony albo wdowa lub wdowiec, którzy w chwili śmierci współmałżonka nie pozostawali z nim we wspólności małżeńskiej, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli – oprócz spełnienia wymienionych warunków – mieli w dniu śmierci współmałżonka prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Prawo do renty ma również małżonka rozwiedziona lub pozostająca w separacji, jeśli udowodni, że bezpośrednio przed śmiercią współmałżonka otrzymywała od niego alimenty na podstawie porozumienia między rozwiedzionymi/separowanymi (nie dotyczy to mężczyzny). 5. Rodzice, jeżeli: • spełniają warunki takie jak dla wdowy/ wdowca (odnośnie wieku, wychowywania dzieci lub niezdolności do pracy); • zmarły ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania. Wysokość renty rodzinnej wynosi: • 85% świadczenia zmarłego – jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest jedna osoba; • 90% świadczenia zmarłego – jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są dwie osoby; • 95% świadczenia zmarłego – jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są trzy osoby lub więcej.
Należy podkreślić, że wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, którą dzieli po równo między uprawnionych. Rentę rodzinną otrzymuje się od dnia powstania prawa do niej, nie wcześniej niż od miesiąca, w którym został złożony wniosek o rentę. Jeśli wniosek został złożony w miesiącu, w którym zmarła osoba, po której przysługuje Ci renta lub następnym miesiącu, to renta rodzinna zostanie przyznana od dnia śmierci tej osoby. Świadczenie jest wypłacane na dwa sposoby, tj. za pośrednictwem poczty bądź na rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej. Renta rodzinna nie może być niższa niż kwota najniższej renty rodzinnej. Jeśli obliczona renta jest niższa niż najniższe świadczenie, to łączna kwota renty dla wszystkich uprawnionych jest podwyższana do najniższej renty rodzinnej. Świadczenie jest co roku podwyższane (waloryzowane). Należy pamiętać, że renta rodzinna może być zawieszona albo zmniejszona, jeżeli uprawniony osiągnie przychód z tytułu zatrudnienia albo innej działalności, która podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego.
DODATEK DLA SIEROTY ZUPEŁNEJ. Dodatek dla sieroty zupełnej przysługuje sobie uprawnionej do renty rodzinnej nieposiadającej obojga rodziców (lub gdy ojciec był nieznany) bez względu na jej wiek. Aktualnie wysokość dodatku dla sieroty zupełnej wynosi 553,30 zł. Dodatek można uzyskać z ZUS-u, w tym celu należy złożyć stosowny wniosek oraz dokumenty stwierdzające daty zgonu rodziców bądź dokument stwierdzający datę zgonu matki i akt urodzenia, z którego wynika brak danych ojca. Wniosek można złożyć w dowolnym czasie, po spełnieniu warunków koniecznych do przyznania dodatku.
JEDNORAZOWE ODSZKODOWANIE Z TYTUŁU WYPADKU PRZY PRACY LUB CHOROBY ZAWODOWEJ. Jeśli do śmierci osoby bliskie doszło w skutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, to uprawnieni mogą starać się o odszkodowanie z ZUS. Uprawnionymi do otrzymania odszkodowania w rozumieniu przepisów są: • małżonek; • dzieci: własne, drugiego małżonka, przysposobione; • przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej; • rodzice. Osoby bliskie, które nie zostały wyżej wymienione nie mogą ubiegać się o odszkodowanie.
W celu otrzymania świadczenia należy złożyć stosowny wniosek w ZUS wraz z niezbędnymi dokumentami, m.in.: dokument stwierdzający datę urodzenia i datę zgonu osoby, po której ma być przyznane jednorazowe odszkodowanie, dokument potwierdzający stopień pokrewieństwa (powinowactwa) z osobą zmarłą, odpis skrócony aktu małżeństwa, jeżeli o świadczenie ubiega się wdowa lub wdowiec zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka, wystawione przez lekarza prowadzącego leczenie, jeżeli przyznanie odszkodowania uzależnione jest od ustalenia niezdolności do pracy, zaświadczenie o uczęszczaniu do szkoły, jeżeli dziecko ukończyło 16 lat, dokument o ustaleniu prawa do alimentów na podstawie wyroku sądu lub ugody w odniesieniu do rodziców, osoby przysposabiającej, macochy, ojczyma (jeżeli nie pozostawali we wspólnym gospodarstwie lub osoba zmarła nie przyczyniała się do ich utrzymania). Wysokość jednorazowego odszkodowania wynosi obecnie 114 231 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, gdy do świadczenia uprawniony jest inny członek rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty to kwota ta wynosi 57 115 zł. Wysokość świadczenia może się jednak różnić, w wypadku większej liczby osób uprawnionych do uzyskania odszkodowania. Prawo do jednorazowego odszkodowania przedawnia się, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia wypadku lub od dnia złożenia wniosku o przyznanie jednorazowego odszkodowania z tytułu choroby zawodowej.
W wypadku ubiegania się o wskazane powyżej świadczenia wnioski do ZUS można składać osobiście lub przez pełnomocnika w dowolnej jednostce organizacyjnej ZUS (pisemnie lub ustnie do protokołu) lub za pośrednictwem: operatora pocztowego bądź polskiego urzędu konsularnego. W zakresie pomocy w przygotowaniu wniosków można również zgłosić się do punktów nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w danym mieści, gminie lub powiacie.
Poza uzyskaniem wyżej wskazanych świadczeń, osoby najbliższe mogą w zależności od przyczyn śmierci członka rodziny, dochodzić swoich roszczeń zarówno w postępowaniu karnym (np. zasadzenie od sprawcy przestępstwa nawiązki, odszkodowania i zadośćuczynienia za doznana szkodę i krzywdę), jak i cywilnym, w szczególności zastosowanie ma tutaj przepis art. 446 Kodeksu Cywilnego. Zgodnie z treścią powołanego przepisu, jeśli wskutek czynu niedozwolonego nastąpiło uszkodzenie ciała lub został wywołany rozstrój zdrowia poszkodowanego, a w ich konsekwencji nastąpiła śmierć poszkodowanego, to od odpowiedzialnego za powstanie szkody (tj. również od zakładu ubezpieczeń jako gwaranta ubezpieczającego) można domagać się: • zwrotu kosztów leczenia i pogrzebu; • renty odszkodowawczej (alimentacyjnej); • jednorazowego odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej; • zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
Rekompensatę finansową za śmierć osoby bliskiej, można równie uzyskać, gdy osoba ta miała wykupioną stosowna polisę, której zakres obejmował takie zdarzenie. W przypadku sporu z ubezpieczycielem, można zgłosić wniosek do Rzecznika Finansowego, który wspiera klientów w sporach z podmiotami rynku finansowego w tym ubezpieczycielami.
Potrzebujesz pomocy prawnej? Skorzystaj z darmowych porad w punktach na terenie całej Polski!
Z nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego skorzystać może: – każda osoba fizyczna, która potwierdzi stosownym, pisemnym oświadczeniem, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej (do pobrania i podpisania w punkcie), – osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniające innych osób w ciągu ostatniego roku, co należy potwierdzić dodatkowym oświadczeniem.
Każda osoba, która chce skorzystać z porady, powinna wcześniej umówić się na wybrany dzień i godzinę wizyty w konkretnym punkcie. Rejestracji można dokonać: – telefonicznie pod numerem wskazanym na stronie internetowej starostwa lub urzędu miasta na prawach powiatu, – on-line: za pośrednictwem strony zapisy-np.ms.gov.pl
Podczas rejestracji nie trzeba podawać żadnych swoich danych osobowych, ani informować o sprawie, w której potrzebujemy pomocy lub konsultacji.
Informujemy o wzmożonym ruchu pojazdów wojskowych i statków powietrznych na terytorium Polski.
Na drogach niemal całej Polski, będzie odbywał się ruch kolumn pojazdów wojskowych w związku z przygotowaniami do Wielkiej Defilady pod hasłem Silna Biało-Czerwona, która odbędzie się na Wisłostradzie w Warszawie, w związku ze Świętem Wojska Polskiego.🇵🇱
Ruch kolumn pojazdów wojskowych będzie odbywał się po drogach niemal wszystkich województw. Pojazdy wojskowe będzie można spotkać na autostradach, drogach ekspresowych oraz drogach krajowych.
Natomiast w poniedziałek od 7 sierpnia nad Polską będzie można zaobserwować także wzmożony ruch statków powietrznych, które będą przemieszczać się na zgrupowania do parady lotniczej. Piloci będą także realizować loty treningowe od 8 do 13 sierpnia.
Pojazdy najczęściej poruszać się będą w godzinach nocnych, aby ich przejazd w jak najmniejszym stopniu powodował utrudnienia w ruchu. Jednak niektóre przejazdy będą odbywać się w ciągu dnia, a nawet w godzinach szczytów natężenia ruchu. Będą one eskortowane i zabezpieczone przez Żandarmerię Wojskową i pododdziały regulacji ruchu Wojska Polskiego we współpracy z Policją. Przegrupowania zostały skoordynowane z właściwymi władzami, w tym lokalnymi.
Zwracamy się do kierowców o zachowanie szczególnej ostrożności.
Nie należy wjeżdżać pomiędzy pojazdy wojskowe jadące w kolumnie.
Prosimy również aby nie publikować informacji i zdjęć obrazujących ruchy wojsk i ich lokalizację, dat i godzin przejazdów kolumn wojskowych danych dotyczących wylotów i lądowań wojskowych statków powietrznych.
Spotkajmy się na Wielkiej Defiladzie w Warszawie
Po 3 latach powróci największa defilada Wojska Polskiego. 15 sierpnia o godz. 14:00 ruszy na warszawskiej Wisłostradzie. Zaprezentujemy 210 jednostek polskiego i zagranicznego sprzętu wojskowego oraz 92 statki powietrzne w asyście ponad 2000 żołnierzy. Żołnierze wszystkich rodzajów Sił Zbrojnych RP zaprezentują najnowocześniejszy sprzęt, polskiej, koreańskiej i amerykańskiej produkcji, który zakupiono w ostatnich latach.
Wśród zaprezentowanego sprzętu znajdą się m.in. kupione od USA czołgi M1A1 Abrams, zakupione w Korei Południowej czołgi K2 i haubice samobieżne K9, wyrzutnie rakietowe HIMARS, samobieżne armatohaubice Krab, tureckie drony bojowe Bayraktar TB2, a także zestawy obrony powietrznej Patriot, element polskiego systemu „WISŁA” . Wśród sprzętu polskiej produkcji znajdą się m.in. nowe bojowe wozy piechoty Borsuk, transportery opancerzone Rosomak i samobieżne moździerze Rak, a także pojazdy minowania narzutowego Baobab-K oraz lekkie pojazdy zwiadowcze Żmija. Na niebie będzie można obserwować nowe FA-50, a także wielozadaniowe samoloty bojowe F-16 i bezzałogowce.
W dniach 12 –15.08 zapraszamy na blisko 70 pikników, które odbywać się będą w miastach i miasteczkach we wszystkich województwach naszego kraju. Pokaz statyczny czołgów (Abrams, Leopard lub K2), KTO Rosomak, WR Langusta, Poprad oraz Rak to niepowtarzalna okazja, aby zobaczyć sprzęt, w który jest wyposażona nasza armia. Bezpośredni kontakt z profesjonalną załogą oraz możliwość zapoznania się z budową wozów bojowych pozwoli poznać specyfikę służby w wybranych specjalnościach wojskowych. Zapraszamy do wspólnego świętowania! Więcej informacji na stronach: www.mon.gov.pl i www.wojsko-polskie.pl/dgrsz oraz na naszych kontach w mediach społecznościowych.
Zapraszamy Was do obejrzenia imponującej defilady wojskowej, która będzie manifestacją jedności narodowej i naszej dumy z bohaterów służących dla dobra Polski. To będzie niezapomniany moment, aby podziwiać profesjonalizm, dyscyplinę oraz poświęcenie naszych żołnierzy. Niech to wydarzenie będzie okazją do pokazania naszego patriotyzmu i wsparcia dla tych, którzy chronią naszą wolność. Zapraszamy Was serdecznie, abyśmy razem uczcili ten wyjątkowy dzień.
W części gospodarstw na obszarach objętych rozporządzeniem Nr 15 Wojewody Lubelskiego zakończono stosowanie środków zwalczania ASF, co uwzględnia projekt rozporządzenia, a jednocześnie stwierdzono tę chorobę u świń w dziesiątym gospodarstwie, tj. 27 lipca w miejscowości – Miłków Kolonia w powiecie parczewskim.
Z tego powodu w projekcie rozporządzenia przedłużono do dnia 11 sierpnia 2023 r. termin obowiązywania środków zwalczania choroby w obszarze zapowietrzonym w odniesieniu do ognisk ASF stwierdzonych 11, 13, 21 i 27 lipca w powiecie parczewskim oraz do dnia 26 sierpnia 2023 r. – w obszarze zagrożonym chorobą wokół ww. ognisk w części powiatów parczewskiego, radzyńskiego i lubartowskiego.
Jednocześnie nadal – do 15 sierpnia 2023 r. – obowiązuje obszar zagrożony chorobą w powiatach lubartowskim, parczewskim i łęczyńskim, związany z ogniskiem ASF stwierdzonym 14 lipca 2023 r. w miejscowości Kaznów–Kolonia w powiecie lubartowskim. Rozporządzenie Nr 15 wymaga więc aktualizacji. W takiej sytuacji Wojewoda, na wniosek wojewódzkiego lekarza weterynarii, w drodze rozporządzenia, określa obszar zapowietrzony i zagrożony chorobą, wskazując nakazy i zakazy obowiązujące na tym terenie.
Kolizja i wypadek drogowy samochodem – odpowiedzialność karna
Termin wypadek drogowy a kolizja drogowa nie są tożsame. Oba terminy stanowią zdarzenia drogowe, jednak odróżnia je charakter i skala konsekwencji, które powstają na skutek obu tych zdarzeń. Terminy te nie występują ani w kodeksie karym ani w kodeksie wykroczeń.
Przepis art. 177 k.k. traktuje o wypadku drogowym. Artykuł ten penalizuje czyn polegający na spowodowaniu wypadku w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym. Zatem powołując się na powyższy przepis „wypadek drogowy” w języku prawniczym określony jest jako „wypadek w ruchu lądowym”. Jeżeli na skutek powyższego zdarzenia ofiara odniosła obrażenia powodujące rozstrój zdrowia trwający powyżej 7 dni, zdarzenie to określane jest jako wypadek drogowy kwalifikowany według art. 177 § 1 k.k. Zatem nie każde spowodowanie wypadku będzie skutkować odpowiedzialnością z artykułu 177 k.k., albowiem warunkiem uznania wypadku za przestępstwo jest naruszenie dobra prawnego innej osoby w postaci jej życia lub zdrowia, które trwa powyżej 7 dni. Uszczerbek na zdrowiu, śmierć człowieka przy wypadku ciężkim warunkuje odpowiedzialność karną na mocy art. 177 § 2 k.k. Spowodowanie lżejszego uszczerbku nie będzie zatem stanowić realizacji znamion czynu zabronionego, lecz może być oceniane jedynie na gruncie Kodeksu wykroczeń . Zatem kolizja drogowa to zdarzenie drogowe, którego skutki zdrowotne osób innych niż sam sprawca będą lżejsze, niż wywołanie rozstroju zdrowia trwającego powyżej 7 dni. Kluczowym aspektem w rozróżnieniu omawianych terminów jest zależność między trwaniem skutków zdrowotnych a okresem czasowym trwającym powyżej 7 dni. Na uwagę zasługuje stanowisko SN zaprezentowane w uchwale z 18.11.1998 r., I KZP 16/98 o treści: „Nie popełnia przestępstwa, kto naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała lub rozstrój zdrowia trwające nie dłużej niż 7 dni”.
Odpowiedzialność karna na gruncie k.k.
Według uzasadnienia rządowego projektu do Kodeksu karnego zrezygnowano z karalności zdarzeń drogowych powodujących skutki w zakresie zdrowia opisane w przepisie art 157 § 2, tj. takie skutki zdrowotne, których objawy trwają do 7 dni. Rezygnacja ta podyktowana jest tym, iż istnieją inne formy rozwiązywania konfliktu społecznego bez uruchamiania sankcji za występek. Należy tu wymienić powszechny obowiązek ubezpieczeń komunikacyjnych, możliwość dochodzenia roszczeń na drodze cywilnej a także ich karalność jako wykroczeń . Karalność zdarzeń w komunikacji na podstawie k.k. uzależniona jest od rozmiaru i stopnia ciężkości powstałych skutków w zakresie życia i zdrowia. Kodeks karny w odniesieniu do karalnego wypadku wyróżnia lekki wypadek, o czym stanowi artykuł 177 § 1 k.k. oraz ciężki wypadek na podstawie art 177 § 2 k.k. Kodeks wprowadza także typy kwalifikowane przez nieumyślne następstwo w postaci śmierci człowieka lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu wielu osób w odniesieniu do umyślnego (przepis art. 173 § 3 k.k.) oraz nieumyślnego (art. 173 § 4 k.k.) spowodowania katastrofy.
Przesłanki odpowiedzialności za kolizję drogową.
W przypadku kolizji drogowej istotne jest samo stworzenie niebezpiecznej sytuacji w ruchu drogowym. Zgodnie z tezą wyroku SO z dnia 29.03.2019 r., IV Ka 174/19: „Dla zaistnienia wykroczenia z art. 86 § 1 k.w. wystarczającym jest bowiem obiektywne stwierdzenie, że w skutek niezachowania należytej ostrożności przez obwinionego kierowcę spowodowane zostało zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym, niezależnie od tego czy nastąpił skutek w postaci uszkodzenia mienia lub zdrowia bądź życia ludzkiego. Nie jest też istotne czy kierowca ponosi wyłączą odpowiedzialność za powstałą później kolizję drogową, ani czy inny współuczestnik ruchu drogowego jest za ten wypadek w jakikolwiek sposób współodpowiedzialny, gdyż zdarzenie to stanowi jedynie dowód popełnionego wykroczenia. Osoba odpowiadająca z art. 86 § 1 k.w. nie jest więc karana za uszkodzenie cudzego pojazdu a za samo stworzenie niebezpiecznej sytuacji w ruchu drogowym” . Osoba, która na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, nie zachowując należytej ostrożności, powoduje zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym podlega karze grzywny, o czym stanowi przepis art. 86 § 1 k.w. Natomiast jeżeli następstwem tego wykroczenia jest spowodowanie naruszenia czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia innej osoby, to wysokość grzywny nie może być niższa niż 1500 złotych, zgodnie z art. 86 § 1a k.w. W przypadku gdy osoba, która popełnia niniejszy czyn, jest w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, to podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny w wysokości nie niższej niż 2500 złotych (art. 86 § 2 k.w.). Na mocy niniejszego artykułu można także orzec zakaz prowadzenia pojazdów.
Spowodowanie wypadku komunikacyjnego – art. 177 k.k.
Przestępstwo opisane w przepisie art. 177 k.k. jest przestępstwem powszechnym. Jego sprawcą może być każdy uczestnik ruchu. Może to być nie tylko kierowca, ale także pieszy . Nie należy wykluczyć także odpowiedzialności osoby, która oddziałuje z zewnątrz na uczestników ruchu. Może to być osoba, która oblewa wodą szybę jadącego samochodu, rzuca kamieniem lub rowerzysta, jeżeli zachowaniem tym spowoduje wypadek, w którym to inna osoba odniesie obrażenia ciała ujętych w art. 157 § 1 k.k.) . Zgodnie ze stanowiskiem SN z 9.12.2010 r., III KK 196/10, powierzenie samochodu osobie nieposiadającej uprawnień do prowadzenia pojazdów mechanicznych i faktycznych umiejętności do kierowania takim pojazdem może być traktowane jako współsprawstwo przestępstwa wypadku drogowego.
Czynność sprawcza omawianego przestępstwa polega na spowodowaniu wypadku, który jest skutkiem naruszenia przez sprawcę zasad bezpieczeństwa w ruchu. Dochodzi do niego na skutek naruszenia, choćby nieumyślnie, zasad bezpieczeństwa, które obowiązują w danym rodzaju ruchu. Zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym to zasady zawarte w odpowiednich przepisach, które określają sposób korzystania z ruchu. To reguły ujęte w przepisach dotyczących porządku poruszania się na szlakach komunikacyjnych i zachowanie się w typowych dla ruchu sytuacjach lub wyrażone przez przyjęte oznakowanie, oświetlenie i sygnalizację. To także reguły, które nie są nieskodyfikowane w sposób szczegółowy, a które wynikają z wyżej wymienionych przepisów oraz istoty bezpieczeństwa w ruchu, które muszą znaleźć zastosowanie wszędzie tam, gdzie przepis nie został sprecyzowany. Ustawodawca użył sformułowania „kto, naruszając, chociażby nieumyślnie…” Nie oznacza to jednak, że sąd może pominąć przy ustalaniu przesłanek odpowiedzialności za czyn z art. 177 k.k. dokładne ustalenie kształtu strony podmiotowej”.
Omawiając kwestię „nieumyślonego naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym” warto jednak przytoczyć interesujący wyrok SA we Wrocławiu z 19.12.2017 r., II AKa 281/17, który podnosi zagadnienie świadomości zachowania się kierującego: „W zależności od rodzaju stworzonej przez kierującego pojazdem mechanicznym sytuacji drogowej, wynikającej z naruszenia podstawowych zasad ruchu drogowego, ze świadomością wysokiego prawdopodobieństwa zaistnienia negatywnych skutków, którym sprawca nie stara się przeciwdziałać, możliwe jest uznanie, że potrącenie na przejściu dla pieszych człowieka ze skutkiem śmiertelnym, stanowi zbrodnię zabójstwa popełnionego w formie zamiaru ewentualnego (art. 148 § 1 k.k.), a nie wypadek komunikacyjny określony w art. 177 § 2 k.k.”. Zatem przedmiotem przestępstwa z art. 177 k.k. jest bezpieczeństwo w komunikacji a ubocznym przedmiotem ochrony są zdrowie oraz życie o czym stanowi art. 177 § 2 kk.
Sankcje za spowodowanie wypadku drogowego.
Jeżeli na skutek zdarzenia drogowego ofiara odniosła obrażenia powodujące rozstrój zdrowia trwający powyżej 7 dni, mamy do czynienia z wypadkiem drogowym. Czyn ten zagrożony jest karą pozbawienia wolności do lat 3, o czym stanowi art. 177 § 1 k.k.
Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby albo spowodowanie u innej osoby ciężkiego uszczerbku na zdrowiu określonego w art. 156 § 1 k.k. (tj. uszczerbek w postaci pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia lub innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała), sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8, o czym stanowi art. 177 § 2 k.k. Przestępstwo to należy do grupy przestępstw względnie wnioskowych. Wszczęcie postępowania następuje zazwyczaj z urzędu. Jedynie w przypadku gdy pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa, do wszczęcia postępowania potrzebny jest jej wniosek.
Sprowadzenia katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym.
Kolejny przepis, który reguluje odpowiedzialność sprawców zdarzeń w komunikacji to art. 173 k.k. Paragraf 1 tego artykułu dotyczy sprowadzenia katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym zagrażającej życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach. Sprawca tego czynu podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Jeżeli skutkiem tego czynu jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12 o czym stanowi paragraf 3 .
Omawiając powyższe przestępstwa należy także przytoczyć przepis art. 178 k.k.. który traktuje o zaostrzeniu karalności wobec sprawcy katastrofy lub wypadku, znajdującego się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub jeżeli sprawca ten zbiegł z miejsca zdarzenia. W takiej sytuacji sąd orzeka karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę, a w wypadku przestępstwa określonego w art. 177 § 2 k.k. w wysokości nie niższej niż 2 lata, do górnej granicy tego zagrożenia zwiększonego o połowę.
Skutki dla pokrzywdzonych. Roszczenia ze szkody powstałej w wyniku kolizji drogowej przedawnią się już 3 lata od dnia w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, o czym stanowi art. 4421 § 1 k.c. Natomiast jeżeli szkoda jest wynikiem zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie tej szkody ulega przedawnieniu z upływem lat 20 od dnia popełnienia przestępstwa. Nie ma znaczenia, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, zgodnie z art. 4421 § 2 k.c. Jest to bowiem typowy termin dla szkód powstałych w konsekwencji popełnienia przestępstwa.
Zasada ograniczonego zaufania.
Na zakończenie rozważań dotyczących odpowiedzialności za spowodowanie zdarzenia drogowego należy podkreślić iż, kierowców obowiązuje tzw. zasada ograniczonego zaufania . W niniejszy temacie zachowuje aktualność stanowisko Sądu Najwyższego przedstawione w wyroku wydanym na gruncie Kodeksu karnego z 1969 r., w którym to Sąd stwierdził, że: „Kierowca ma obowiązek nie tylko prowadzić pojazd zgodnie z obowiązującymi nakazami i zakazami, lecz winien on także prowadzić pojazd w sposób rozważny i ostrożny. Oznacza to, że kierujący pojazdem winien zachować bezpieczną szybkość, czyli dostosować ją do konkretnych warunków drogowych, m.in. do natężenia ruchu, warunków atmosferycznych, widoczności, nawierzchni i predyspozycji kierowcy. Trudno przecież uznać jazdę za bezpieczną i rozważną z szybkością 90–100 km/h wieczorem, nieoświetloną jezdnią obok kilkudziesięciu samochodów oczekujących w kolejce przed ruchliwą stacją benzynową, gdzie w każdej chwili można było spodziewać się jakiejś przeszkody, a oskarżony znajdował się w stanie głębokiego upojenia alkoholowego, któremu towarzyszy obniżenie sprawności psychofizycznych, zwłaszcza upośledzenie uwagi, opóźnienie reakcji na bodźce wzrokowe, obniżona samokontrola i samokrytycyzm oraz wzmożenie zuchwalstwa i pewności siebie”.
Podsumowując powyższe rozważania każdy uczestnik ruchu zobligowany jest do przestrzegania zasad i przepisów bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym. W ten sposób unikniemy wszelkich zdarzeń skutkujących rozstrojem zdrowia i odpowiedzialnością za dany czyn.
Bibliografia:
Literatura:
Bownik, S.J., Pieszy jako podmiot przestępstwa wypadku drogowego Palestra 29/7-8(331-332) 1985 r.
Gniewek, E., Machnikowski, P.(red). Kodeks cywilny Komentarz, Wydawnictwo CH Beck, Warszawa 2021 r.
Grześkowiak, A.,Wiak, K., (red). Kodeks Karny. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2021 r.
Akty normatywne:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.
Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny.
Orzecznictwo:
Wyrok SN z 17.06.1983 r., IV KR 113/83, OSNPG 1984/4, poz. 24.
Wyrok SN z 10.07.2008 r., II KK 37/08, LEX nr 438481.
Wyrok SA z 19.12.2017 r., II AKa 281/17, OSAW 2018/1, poz. 372.
Uchwała SN z 18.11.1998 r., I KZP 16/98, OSNKW 1998/11–12, poz. 48.
Uchwała SN z 28.02.1975 r., V KZP 2/74, OSNKW 1975/3–4, poz. 33.
Postanowienie SN z 9.12.2010 r., III KK 196/10, LEX nr 736750.
Wyrok SO z dnia 29 marca 2019 r., IV Ka 174/19, LEX nr 2673181.
Potrzebujesz pomocy prawnej? Skorzystaj z darmowych porad w punktach na terenie całej Polski!
Z nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego skorzystać może: – każda osoba fizyczna, która potwierdzi stosownym, pisemnym oświadczeniem, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej (do pobrania i podpisania w punkcie), – osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniające innych osób w ciągu ostatniego roku, co należy potwierdzić dodatkowym oświadczeniem.
Każda osoba, która chce skorzystać z porady, powinna wcześniej umówić się na wybrany dzień i godzinę wizyty w konkretnym punkcie.
Rejestracji można dokonać: – telefonicznie pod numerem wskazanym na stronie internetowej starostwa lub urzędu miasta na prawach powiatu, – on-line: za pośrednictwem strony zapisy-np.ms.gov.pl
Podczas rejestracji nie trzeba podawać żadnych swoich danych osobowych, ani informować o sprawie, w której potrzebujemy pomocy lub konsultacji.
