ZESPÓŁ PARKOWO-PAŁACOWY – RUINY ZAMKU
Ruiny Oranżerii
Historia zamku w Zawieprzycach sięga XVI w. Prawdopodobnie już w tym czasie istniał tu zamek obronny, posadowiony na okazałym wzgórzu w widłach rzeki Bystrzycy i Wieprza. Pełnił on funkcje obronne. Należał do Zawieprskich herbu Janina. Następnym właścicielem Zawieprzyc został Adankt Ciecierski z Ciecierzyna – chorąży drohnicki, od 1611 r. Jan Firlej – kasztelan wojnicki, a od 1626 r. Józef Gorayski – starosta lubelski, który sprzedał zamek wraz z Wólką Zawieprzycką Miączyńskim herbu Suchekomnaty. Przez połączenie kilku okolicznych folwarków Atanazy Miączyński stworzy klucz Zawieprski z rezydencją w Zawieprzycach. W latach 1674–1679 wg planów Tylmana z Gameren na miejscu starego zamku został wybudowany wspaniały pałac barokowy. W 1794 r. Miączyńscy sprzedali majątek Aleksandrowi Morskiemu, a w 1818 r. stał się on własnością senatora Królestwa Polskiego i wojewody Antoniego Ostrowskiego. Od 1838 r. po pożarze zamku jego funkcje mieszkalne przejęła oficyna, a następnie dwór dzierżawcy majątku. Ostatnim właścicielem był Jan Krystyn Ostrowski. Po wojnie, na podstawie dekretu PKWN z 1944 roku właścicielem dóbr stał się Skarb Państwa. Z dziejami zamku związane są dwie znane postaci historyczne: Jan III Sobieski, który przyjaźnił się z Atanazym Miączyńskim, a także Maria Skłodowska-Curie. Na przełomie XIX i XX w. Ksawery Skłodowski – stryjeczny brat dziadka Marii, Józefa który w latach 1851–1862 był dyrektorem lubelskiego gimnazjum, zarządzał majątkiem w Zawieprzycach i gościł przyszłą noblistkę podczas wakacji.
KOPIEC Z KRZYŻEM
Kolumna
Okazała kolumna z XVII w., zlokalizowana przy wejściu na wzgórze zamkowe została zwieńczona żeliwnym krzyżem. Razem z kościołem w Kijanach najprawdopodobniej stanowią votum wdzięczności jednego z właścicieli zamku – Atanazego Miączyńskiego, za szczęśliwy powrót z odsieczy wiedeńskiej. Wedle tradycji rodzinny Miączyńskich to chorągwie Atanazego zdobyły namioty Kara Mustafy. Zarówno Jan III Sobieski jak i jego następca August II darzyli go wielką sympatią.
OFICYNA BAROKOWA
Oficyna Barokowa
Ulokowana na wysokim tarasowym wzgórzu, została wzniesiona w wieku XVIII. Pod koniec XVIII w. mieściła się tutaj fabryka wódek i likierów rodziny Vetterów. Do końca XIX w. budynek pełnił funkcję gorzelni. Obecnie mieści się tu Szkoła Podstawowa im. Marii Skłodowskiej- Curie w Zawieprzycach, zbudowana na murach starej oficyny w latach 1956–1959.
BRAMA WJAZDOWA, STAJNIA
Brama Wjazdowa
Barokowa brama wjazdowa została wzniesiona z końcem XVII lub na początku XVII w. Na początku XIX w., kiedy właścicielami Zawieprzyc zostają Ostrowscy, pałac otoczono wysokim murem z arkadami. Elementem ogrodzenia jest również stajnia z początku XIX w.
LAMUS
Lamus
Został wzniesiony w tym samym czasie co zamek (XVII w.). Początkowo mieściła się tam zbrojownia, później skarbiec. Obok lamusa znajdował się niegdyś tzw. „dworek Skłodowskich”. Dworek wybudowano dla dzierżawcy majątku, po pożarze pałacu w 1838 r. W latach 1862–1911 funkcję tą pełnili członkowie rodziny Skłodowskich, najpierw Ksawery, stryjeczny brat dziadka słynnej noblistki, a później jego syn – Bolesław. Ksawery Skłodowski specjalizował się w hodowli rasowych koni wyścigowych. W 1883 r. jedne ze swoich beztroskich, młodzieńczych wakacji spędziła tu Marysia Skłodowska. W Kijanach, na cmentarzu parafialnym do dziś znajduje się rodzinny grobowiec Skłodowskich, a w kościele epitafium ku czci Ksawerego Skłodowskiego. Obecnie mieści się tu Muzeum Czasów Jana III Sobieskiego i siedziba Chorągwi Zamku w Zawieprzycach.
KAPLICA P.W. ŚW. ANTONIEGO PADEWSKIEGO
Kaplica
Barokowa kaplica została zaprojektowana przez Tylmana z Gameren i wzniesiona w XVII w. Jest najlepiej zachowanym obiektem na terenie zespołu pałacowo-parkowego. W kopule znajduje się barokowa polichromia przedstawiająca scenę sądu ostatecznego, powstała w trakcie remontu kaplicy w latach 1723–1748. Sposób ujęcia oraz tematyka charakterystyczne są dla okresu kontrreformacji. Malowidło wzorowane jest najprawdopodobniej na fresku, który zdobi sklepienie kaplicy Tyszkiewiczowskiej lubelskiego kościoła dominikanów w Lublinie. W kaplicy znajdują się cenne obrazy z pocz. XVIII w. prezentujące: św. Piotra, św. Marię Magdalenę i św. Rozalię.
LIPA SOBIESKIEGO
Lipa Sobieskiego
W Zawieprzycach znajdował się niegdyś regularny ogród włoski, wzorowany na ogrodzie przy pałacu Sobieskiego w Wilanowie. Dziś z pięknego założenia parkowego nie zachowało się zbyt wiele. Wszystkie pomniki przyrody uległy zniszczeniu, a w 1977 r. na skutek uderzenia pioruna runęła ogromna lipa, zwana „lipą Sobieskiego”. Miała ok. 7 m obwodu. Na szczęście z pędów wyrosłych z jej pnia udało się wyhodować nowe drzewo.
ORANŻERIA
Ruiny Oranżerii
Klasycystyczna oranżeria (pomarańczarnia) wzniesiona została na początku XIX w. przez rodzinę Ostrowskich.
Adres: Zawieprzyce 2